Hoe culturele verschillen en nuances vertalingen beïnvloeden

Samenvatting Artikel

Vertalingen kunnen een behoorlijke uitdaging zijn. Het lijkt misschien eenvoudig, maar wanneer je van de ene taal naar de andere gaat, gebeuren er vaak rare dingen. Stel je voor, je hebt een prachtig stukje proza in het Engels en je wilt dat naar het Nederlands vertalen. Je zou denken dat het gewoon een kwestie is van woorden omzetten, toch? Maar nee, het blijkt dat elke taal zijn eigen nuances en subtiliteiten heeft.

Denk maar eens aan het woord “gezellig”. In het Nederlands roept dit beelden op van knusse avonden met vrienden of familie. Probeer dat maar eens precies naar het Engels te vertalen! Het woord “cozy” komt in de buurt, maar mist toch die extra laag van betekenis. En zo zijn er talloze voorbeelden waarin de vertaling simpelweg tekortschiet. Hierdoor kunnen misverstanden ontstaan, vooral als de ontvanger de oorspronkelijke context niet kent.

Het wordt nog ingewikkelder wanneer er idiomen of gezegden bij komen kijken. Wat in de ene taal volkomen logisch klinkt, kan in een andere taal totaal absurd overkomen. Neem bijvoorbeeld “de kat uit de boom kijken.” Probeer dat maar eens letterlijk te vertalen zonder gekke blikken te krijgen!

De invloed van culturele verschillen op interpretaties

Naast de taal zelf spelen culturele verschillen ook een grote rol bij hoe vertalingen worden geïnterpreteerd. Elke cultuur heeft zijn eigen manier van communiceren en wat in de ene cultuur als beleefd wordt beschouwd, kan in een andere cultuur juist als onbeleefd worden gezien. Dit maakt het vertalen nog ingewikkelder.

Denk bijvoorbeeld aan humor. Wat wij in Nederland grappig vinden, kan in Japan totaal niet als een grap overkomen. Of erger nog, als beledigend worden ervaren! Hetzelfde geldt voor beleefdheidsvormen – wat wij als direct en eerlijk beschouwen, kan in andere culturen als bot worden ervaren. Dan heb je nog de kwesties rondom bepaalde taboes en gevoeligheden die per cultuur verschillen.

Neem nou een simpele uitdrukking als “tijd is geld”. In sommige culturen is dit een vanzelfsprekendheid en een mantra voor efficiëntie. Maar in andere culturen waar tijd meer fluïde is en relaties belangrijker zijn dan punctualiteit, kan deze uitdrukking als vreemd of zelfs kwetsend worden gezien.

Wat verloren gaat in vertaling

Wanneer iets wordt vertaald, gaat er onvermijdelijk iets verloren. Soms is het een subtiele betekenisnuance, soms een hele culturele context die moeilijk over te brengen is. Dit gebeurt vooral bij specifieke woorden die geladen zijn met diepere betekenissen die niet zomaar in een andere taal bestaan.

Specifieke woorden en hun kracht

Denk aan het Japanse woord “wabi-sabi”, dat een hele filosofie van schoonheid in imperfectie omvat. Probeer dat maar eens kort en krachtig in het Nederlands samen te vatten! Of het Duitse woord “Schadenfreude”, dat die specifieke vreugde beschrijft die je voelt bij het zien van andermans ongeluk – er is geen Nederlands woord dat deze emotie precies vangt.

Iets vergelijkbaars gebeurt met poëzie en literatuur. Een gedicht kan prachtig en krachtig zijn in zijn oorspronkelijke taal, maar zodra je het vertaalt, verlies je vaak de ritme, rijm en soms zelfs de essentie van wat de dichter probeerde over te brengen. De magie van taal zit vaak in de details, en die gaan helaas vaak verloren bij het vertalen.

Voorbeelden van controverses veroorzaakt door vertalingen

Er zijn talloze voorbeelden van situaties waarin vertalingen tot grote controverses hebben geleid. Een bekend voorbeeld is de Bijbel. Verschillende vertalingen hebben geleid tot uiteenlopende interpretaties en soms zelfs tot verschillende religieuze stromingen.

Een ander voorbeeld is de literaire wereld. Denk aan de vertaling van Haruki Murakami’s werken. Zijn boeken zijn doordrenkt met Japanse cultuur en subtiliteit, iets wat moeilijk volledig over te brengen is naar andere talen zonder delen van die cultuur te verliezen of verkeerd weer te geven.

En dan heb je nog politieke toespraken of diplomatieke documenten waar één verkeerde vertaling een heel andere boodschap kan overbrengen dan oorspronkelijk bedoeld was, soms met ernstige gevolgen.

Tips om de oorspronkelijke betekenis te achterhalen

Dus hoe kun je ervoor zorgen dat je zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke betekenis blijft bij het lezen van een vertaling? Ten eerste kan het helpen om meerdere vertalingen van hetzelfde werk te lezen. Verschillende vertalers leggen vaak verschillende accenten en door ze te vergelijken krijg je een vollediger beeld.

Ook kan het nuttig zijn om achtergrondinformatie over de auteur en zijn/haar cultuur op te zoeken. Dit helpt je beter begrijpen welke context en subtiliteiten mogelijk verloren zijn gegaan in de vertaling.

Een andere tip is om parallelle teksten te lezen – dat wil zeggen, zowel de originele tekst als de vertaling naast elkaar houden. Dit vergt wel enige kennis van de oorspronkelijke taal, maar kan enorm inzichtgevend zijn.

Recente blog Artikelen
De verkadefabriek: kunst, cultuur en community in den bosch
De Verkadefabriek in Den Bosch is een plek die de lokale kunstscene op een bijzondere manier ondersteunt. Niet alleen biedt het een podium voor
Het bruisende dorpshart van meijel: evenementen en hotspots
Het dorpshart van Meijel bruist van activiteit. Hier gebeurt altijd wel iets interessants, of het nu een lokaal evenement is of gewoon de dagelijkse